Οι λόγιοι

 

Οι λόγιοι ήταν αυτό που θα έλεγαν οι Αγγλοσάξωνες “a strange beast”. Το πλησιέστερο θα ήταν ένας αναγεννησιακός άνθρωπος, όπως ο Leonardo da Vinchi, με πολιτική, δικαστική ή εκκλησιαστική εξουσία· ή και τα τρία.

Ήταν οι άνθρωποι που λειτουργούσαν το Κράτος· που ήταν εκεί όταν οι Αυτοκράτορες άλλαζαν κάθε τρία χρόνια - ο Ψελλός θήτευσε σε 14. Κατ’ ουσίαν ήταν η προσωποποίηση της Ρωμαϊκής αρχής. Ας δούμε κάποιους από τους πιο επιφανείς:

Πρώτος ο Πατριάρχης Φώτιος, ο επιλεγόμενος Μέγας τον 9ο. Πέραν της εκκλησιαστικής εξουσίας ήταν διπλωμάτης και εν τω βάθει γνώστης για την εποχή σε αρκετά πεδία. Όπως η χημεία και η γεωλογία. Περνούσε ώρες στην Βιβλιοθήκη της Κωνσταντινουπόλεως με τους βοηθούς και τους φίλους του, όπου όλη γνώση της Ελληνικής Γραμματείας ήταν αποθηκευμένη προς τέρψιν ολίγων ήδη από τον 6ο, όταν έκλεισαν οι δημόσιες βιβλιοθήκες. Κατά την διάρκεια που παρέμεινε για 5 χρόνια στην Βαγδάτη, επικεφαλής διπλωματικής αποστολής στο Χαλιφάτο, ο αδελφός του κατέγραφε και σχολίαζε τα κείμενα που η παρέα τους συνήθιζε να απαγγέλει, παρά την απουσία του. Έτσι ξεκίνησε η ανεκτίμητη «Μυριόβιβλος»· χάρις την οποία γνωρίζουμε για κείμενα που έχουν πλέον χαθεί. Φυσικά αυτά ήταν για τους λογίους. Θα χρειαστεί να περάσουν δύο αιώνες ώσπου όλα τα Ελληνικά κείμενα να είναι ελεύθερα προσβάσιμα, χάρις στον Ψελλό.

Ο οποίος αν δεν ήταν προφανής εραστής της «βυζαντινής πολυμάθειας», θα υπέθετε κανείς ότι η μεγαλύτερη αγάπη του ήταν η εξουσία. Απροσμέτρητη η εμπλοκή του στον ρου των γεγονότων, όπου οι επιλογές του είχαν αναμφισβήτητο αποτέλεσμα· όχι πάντα προς το συμφέρον της Αυτοκρατορίας. Εξαίρετος ρήτορας και φιλόλογος έφτασε την καλλιέπεια της Ελληνικής γλώσσας στα ύψη, με ραφιναρισμένους λόγους ρέοντες «σοφιστικοῖς ῥυθμοῑς». Με τη Σχολή του Μονομάχου στην οποία ήταν «ὕπατος τῶν φιλοσόφων» άνοιξε η Ελληνική σοφία στις ευρύτερες μάζες, αφήνοντας παρακαταθήκη.

Μέρος της οποίας ήταν ο Γεώργιος Ακροπολίτης· δικαστικός, ιστορικός, διπλωμάτης, πανεπιστήμων επικεφαλής της Σχολής Κωνσταντινουπόλεως όταν ξαναάνοιξε μετά την ανακατάληψη από τους Λατίνους. Ήταν η χειρ του Μιχαήλ Παλαιολόγου ως Μέγας Λογοθέτης σε δύσκολες αποστολές, που περιελάμβαναν δωροδοκία, προπαγάνδα, κατασκοπεία και κατέληξαν τόσο στην Ένωση της Λυών όσο και τους Σικελικούς Εσπερινούς. Εγκαινίασε το άνοιγμα προς τη Δύση.

Του οποίου ο Ιωάννης Αργυρόπουλος ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές, στα τελευταία χρόνια του Ιωάννη και Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Δικαστικός, Άρχων των Εκκλησιών της Κών/πολης, αττικίζων ρήτωρ. Κατέφυγε στην Ιταλία μετά την Άλωση, όπου εδίδασκε εκτός των άλλων και Ιατρική.

«Ένας Έλληνας μόλις έφτασε, ο οποίος ξεκίνησε να με διδάσκει καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια, ενώ εγώ ακούω τις προσταγές του με απέραντη ευχαρίστηση· επειδή είναι Έλληνας, επειδή είναι Αθηναίος και επειδή τον λένε Δημήτριο. Μου φαίνεται πως ενσαρκώνεται σε αυτόν όλη η σοφία, η κομψότητα και η ευγένεια των διασήμων, επιφανών Αρχαίων. Και που τον βλέπεις νομίζεις ότι αντικρύζεις τον Πλάτωνα - πολύ περισσότερο όταν αρχίσει να μιλάει...»

Ο λόγιος που περιγράφει ο Ιταλός φοιτητής, ήταν ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης από την Αθήνα· ο διάδοχος της έδρας του Ιωάννη Αργυρόπουλου στο Πανεπιστήμιο της Padova.

O λόγιος και μέγας λογοθέτης Αλέξιος Απόκαυκος στο αναγνωστήριό του· έπαιξε μεγάλο ρόλο στον εμφύλιο Παλαιολόγου-Κατακουζηνού. Bibliothèque Nationale Paris ms. Gr. 2144, 14^ος

Από FB:  Ἑλληνική Ἱστορία