Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2020

Η ΡΩΜΑΝΙΑ/ΒΥΖΑΝΤΙΟ, ΚΑΙ Η ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ

 

Το λάθος που γίνεται από τους περισσότερους όταν πάνε να συγκρίνουν αρχαία Ελλάδα και “Βυζάντιο” είναι ότι (ασυνείδητα) πιστεύουν πως ΟΛΗ η αρχαιότητα έμοιαζε με την Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, δίχως καμιά εξέλιξη ή αλλαγή στη νοοτροπία, και αυτό ύφος συνεχίστηκε ως τον 3ο μ.Χ. αιώνα, οπότε ξαφνικά επικρατεί ο Χριστιανισμός και έρχονται τα πάνω κάτω.

Λόγω αυτής της αντίληψης περί συνέχειας αρκετοί στρέφονται κατά του χριστιανικού Ελληνισμού, κατηγορώντας τον πως διέκοψε την “ομαλή ροή, και την πολιτισμική συνέχεια” της ελληνικότητας.

Αυτή η αντίληψη είναι παιδαριώδης και δείχνει το πόσο στατικά αντιλαμβάνονται ολόκληρες εποχές αυτοί οι άνθρωποι.

Η ελληνικότητα μετεξελίχθηκε: από την εποχή του Περικλή περάσαμε στην παρακμή των πόλεων-κρατών τον 4ο. π.Χ. αιώνα, μετά περάσαμε στην ελληνιστική εποχή, με τις οικουμενικές αυτοκρατορίες, για να καταλήξουμε στην “Οικουμένη” του Μάρκου Αουρέλιου και του Τραϊανού.

Από το κλασσικό, του πέμπτου αιώνα, ύφος και τεχνοτροπία, και γλυπτική, περάσαμε , αφού τελειοποιήσαμε τον νατουραλισμό, μέσω της αλληλεπίδρασης με τον πολιτισμό και την τέχνη της Εγγύς Ανατολής, στην ελληνιστική τεχνοτροπία, και αργότερα, σε πιο αφηρημένες τεχνοτροπίες, όπου ο συμβολισμός έπαιζε το βασικό ρόλο. Θα ήταν παράξενο αν παραμέναμε προσηλωμένοι στον νατουραλισμό του 5ου και 4ου αι. για πάντα: κάποτε θα ερχόταν ο κορεσμός.Ε, ο κορεσμός λοιπόν ήρθε και οι Έλληνες της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής και προχώρησαν σε μια τέχνη που ήταν πρόδρομος της χριστιανικής.

Αυτό δε σημαίνει πως “πρόδωσαν την ελληνικότητα” για χάρη της ανατολικής τέχνης ή του χριστιανισμού. Σημαίνει πως είχε τελειοποιηθεί/εξαντληθεί η εκφραστική δυνατότητα της τεχνοτροπίας του πέμπτου π.Χ. αιώνα, και εκ των πραγμάτων η καθήλωση σε ξεπερασμένες μορφές τέχνης ήταν ανούσια. Επίσης, ο Χριστιανισμός δεν εμφανίστηκε “ξαφνικά” στον ελληνορωμαϊκό παγανιστικό κόσμο: το ελληνικό Δωδεκάθεο είχε ξεφτίσει και παρακμάσει ήδη από την ελληνιστική εποχή, και αργότερα, στην ρωμαϊκή εποχή η κύρια θρησκεία ήταν ο Μιθραϊσμός και άλλες ανατολίτικες δοξασίες, ενώ παράλληλα με τις “μεσσιανικές” θρησκείες (πριν τον χριστιανισμό) που άρχιζαν να κερδίζουν έδαφος, η φιλοσοφία έτεινε κι αυτή είτε στον αθεϊσμό είτε στον μονοθεϊσμό.

Συνεπώς όταν εμφανίστηκε ο Χριστιανισμός δεν ήταν εντελώς άσχετος με τις υπόλοιπες θρησκείες της εποχής, ούτε με το γενικότερο κλίμα που επικρατούσε στον ελληνικό κόσμο. Θα ήταν παράξενο επίσης αν το πολιτικό σύστημα παρέμενε για πάντα η πόλη-κράτος: δεν γινόταν τα τεράστια κράτη της ελληνιστικής περιόδου να διοικηθούν με τον τρόπο που οι Αθηναίοι του 5ου π.Χ. αιώνα κυβερνούσαν την Αττική, με άμεση δημοκρατία και αγόρευση στην Πνύκα.

Εκ των πραγμάτων ήταν πλέον αδύνατο αυτό το πράγμα στην ελληνιστική, την ρωμαϊκή ή την βυζαντινή εποχή, όπου τα κράτη ήταν αχανή. Οι σημερινοί “δημοκράτες” διανοούμενοι που κατηγορούν την Ρωμανία (το “βυζάντιο”) ως αντιδημοκρατικό επειδή δεν γινόταν εκλογές, απλούστατα δεν κατανοούν πως δεν είναι δυνατόν σε κάθε εποχή να εφαρμοστούν τα ίδια συστήματα διακυβέρνησης. Και η αρχαία Αθήνα αν δημιουργούσε κράτος έκτασης ίσης με την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, γρήγορα θα εγκατέλειπε την άμεση δημοκρατία.

 Η ΡΩΜΑΝΙΑ (ΤΟ “ΒΥΖΑΝΤΙΟ”), ΚΑΙ Η ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ

Όσοι νεοέλληνες κατακρίνουν το Βυζάντιο ως παρακμιακό απλώς παπαγαλίζουν την προκατάληψη του Γίββωνα, του Βολταίρου και του Μοντεσκιέ, οι οποίοι άλλωστε στην εποχή τους ούτε είχαν αρκετά «βυζαντινά» κείμενα στη διάθεσή τους ώστε να μελετήσουν αντικειμενικά την Αυτοκρατορία, ούτε όμως και είχε αναπτυχθεί η βυζαντινολογία επαρκώς.

Ας προσέξουν αυτοί οι συμπατριώτες μου το παρακάτω: Λίγο τον έννοιαζε τον Άγγλο Γίββωνα αν σώθηκε το ελληνικό γένος από τις βαρβαρικές επιδρομές του μεσαίωνα, χάρη στην Αυτοκρατορία (έστω, με τα όποια ελαττώματα κάποιων Αυτοκρατόρων) που απέτρεψε τον εκγερμανισμό ή τον εξαραβισμό του ελλαδικού χώρου.

Δεκάρα δεν έδινε ο ουμανιστής Βολταίρος που έβριζε το «Βυζάντιο», αν στον καιρό του εξακολουθούσε να μιλιέται η ελληνική γλώσσα στα βαλκάνια. Αυτό όμως έγινε χάρη στην «Βυζαντινή »Αυτοκρατορία.

Διότι αν δεν υπήρχε το Βυζάντιο να αποκρούσει την 4ετή (!) πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες στα 717, αυτοί θα είχαν κατακτήσει τα Βαλκάνια, την Κεντρική Ευρώπη, και όχι μόνο, και αφού δεν υπήρχε άλλο ισχυρό κράτος ν’αντισταθεί, με τη φόρα που είχαν, θα είχαν εξισλαμίσει κι εξαραβίσει όλη την Ευρώπη.

Τους νεοέλληνες όμως όλα αυτά τους νοιάζουν και τους καίνε, και δε πρέπει να είναι τόσο αφελείς, ώστε να συμμερίζονται τις απόψεις των βολεμένων ξένων.

Ο όρος “παρακμή” συχνά δεν είναι παρά το άλλοθι για τη νωθρότητα του ιστορικού ή του ερευνητή, ο οποίος απλούστατα δεν έχει καμιά όρεξη να ασχοληθεί με τον Προκόπιο γιατί του αρέσει περισσότερο ο Θουκιδίδης – μια νωθρότητα που δεν αφήνει τον ιστορικό να σκεφτεί ποια πρέπει να είναι η φύση μιας τέτοιας παρακμής που διαρκεί χίλια και περισσότερα χρόνια.

Τελικά, ο όρος “παρακμή” για το« Βυζάντιο» είναι αδύνατο να αντικρουστεί διότι τον χαρακτηρίζει τέτοια αυθαιρεσία που δεν μπορεί να την καταπολεμήσει κανείς με λογικά επιχειρήματα.

Νομίζω πως για να κρίνει κανείς σωστά ένα κράτος ή ένα λαό μιας συγκεκριμένης εποχής θα πρέπει να συγκρίνει τις πράξεις του με τις πράξεις των λαών τις ίδιας εποχής, ώστε να διαπιστώσει αν ήταν πολιτισμένο ή όχι. Δεν έχει νόημα π.χ. να συγκρίνεις τη « βυζαντινή» εποχή με την σημερινή όσον αφορά το ζήτημα π.χ. των ανθρώπινων δικαιωμάτων, διότι δεν ξέρεις την πιθανή εξέλιξη του «βυζαντίου »από τον 15ο ώς τον 20ο αιώνα.

 

       -Αναδημοσίευση από το διαδίκτυο στο FB: Παναγιώτης Β. Παπαδάς

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.